Grafiti Nedir? Grafiti Sanatı Tarihi

Grafiti nedir ? Barış Özcan izleyenleriniz var ise az çok ünlü grafiti sanatçısı Banksy hakkında fikriniz vardır. Banksy sayesinde bugün birçoğumuz grafiti sanatının estetik ve aynı zamanda eleştirel yönünü tanıyoruz. Grafiti , şehir duvarlarında kendine yer edinmiş bir sanattır. Yasal olarak ve izinli yapılanları mevcut olsa da grafiti için yasa dışı tanımını yapabiliriz. Çünkü bir başkasının veya kamu mülkünü izinsiz boyamak, bir suç olarak nitelendiriliyor. Aynı zamanda vandalizm olarak görülüyor. Bana kalırsa graffiti, zeki ve yetenekli sanatçıların bizlere armağan ettikleri halka açık sanat eserleridir. Herkesin karşısında durup izleyebileceği ve keyfini çıkarabileceği manzaralardan oluşuyorlar.

Teknik olarak grafitiyi açıklamak gerekirse; sprey boyayla yapılan bu sanat, bir görsel iletişim biçimidir. Sokak sanatı olarak adlandırabiliriz. Daha çok dikkat çekmek, sosyal mesaj vermek ve protest bir amaçla yapılabilir. Bir heyecan arayışının sonucudur. Dışavurumcu bir yanı bulunuyor. Kökenleri İtalyanca’ya dayanıyor ve Çizik anlamına geliyor. Kazınmış yazıtlar da diyebiliriz. Hatta geçmişe bir yolculuk yapacak olursak ve graffiti sanatının geçmişteki izlerini takip edebiliriz.

Grafiti, günümüzün ürünü bir sanat olarak görülse de aslında ilk zamanlardan beri var. Geçmişte mağara duvarlarına yapılan resimler, bunun en belirgin örneğidir. Uzak tarihten zamanı biraz daha ileriye saracak olursak Eski Romalılar ve Yunanlıların da isimlerini ve protesto şiirlerini binalara yazdığını hatırlayabiliriz. Grafitinin modernleşme adımlarını ise 1960’ların başında görüyoruz. Philadelphia’da ortaya çıkan ve daha sonra ise New York’a taşınan graffiti, yeni bir sanat formu olmayı başarmıştı. 1970’lerde ise herkes, şehrin her yerine isimlerini ve etiketlerini yazıyordu. Grafiti ismini alması ise The New York Times ve roman yazarı Norman Mailer tarafından kullanılmasıyla olmuştur.

Sanat galerilerinin graffiti eserlerini satın alması ise 1970’li yıllarında gerçekleşmeye başladı. İlk yasaklar ise New York belediye başkanı John Lindsay ile birlikte geldi. 1980’ler metro trenlerine yazı yazmak artık çok zordu. Bina çatıları ve duvarları ise metroların yerini aldı.  Jean-Michel Basquiat, Fransız Blek le Rat ve İngiliz sanatço Banksy, uluslararası üne sahip birkaç grafiti sanatçısındandır.

Graffiti tag, grafiti yapan sanatçıların imzası olarak biliniyor. Bir sokak sanatı olduğu ve her sanatçının kimliğini gizlediği bilindiği için, onları tanıyabilmemizi sağlayan imzalar bırakıyorlar.

Aslında işin özünde çizmek söz konusu olsa da graffiti yapan kişiye ne denir sorusunun cevabı “Writer” oluyor. Sanıyorum bu isim, eski zamanlarda insanların duvarlara isimlerini “yazmak” ve “etiketlemek” için başlattığı akımdan geliyor.

Bu sorunun cevabı hala bir tartışma konusudur. Çünkü grafitinin hala bir sanat mı? Yoksa vandalizmin bir eseri mi olduğu tartışılıyor. Estetik ve düşünce açısından baktığınızda, tamamıyla bir sanat eseri olarak nitelendirebileceğimizi görebiliriz. Başkalarının duvarını gasp (!) etmek, günümüzde hırsızlıkla eş değer görülse de, şahsen ben kendi evimin duvarına yapılacak bir grafiti eserinden memnun olurdum.

Sokağın ruhunu yansıtan ve canlandıran bu eserler, bizi herhangi bir sanat eseri kadar düşünmeye itiyor ve ruhumuzda tatlı kıvılcımlar çıkarmayı başarıyor. Geleneksel sanat anlayışını yıkabilen bu eserleri, daha sık görmek isterdim. Bu arada, siz de grafitiyi bir sanat mı? Vandallık olarak mı gördüğünüzü yorumlarda bizlerle paylaşabilirsiniz. Üzerine tartışalım!

Dipnot: Banksy ile ilgili bir içerik, yakın zamanda sizlerle olacak!

Sanat severlere sevgilerle…