Elektriği Kim Buldu? Elektrik Nasıl Ortaya Çıktı?

Elektriği kim buldu ? Bilimsel keşiflerin birçoğunda olduğu gibi, hiç kimse için elektriği “icat etti” kavramını kullanmak doğru olmayacaktır. Elektriği kim buldu? sorusu da esasında bu noktada yersiz bir soru olarak karşımıza çıkıyor. Çünkü elektrik doğanın bir gereği olarak hep vardı. Sadece teknolojinin gelişimi ve ticaret için kullanımı henüz uygun değildi. Bu noktada asıl sorulacak olan soru ise elektrik kim tarafından kullanılabilir hale getirildi? sorusu olacaktır. Elektrik nedir? Elektrik doğada meydana gelen bir enerji biçimidir? Dolayısıyla icadından veya keşfinden söz edilmesi çok doğru bir yaklaşım olmayacaktır. Büyük bir çehrenin elektriğin icadında Benjamin Franklin’in rolü üzerine odaklandığı söylenebilir ancak yaptığı deneyler sadece yıldırım ve elektrik arasındaki bağlantıyı kurma konusunda yardımcı olmuştur.

İnsanlar, gökyüzünde parlayan ışıklar karşısında şaşkına dönmüştü. Merak, birçok şey gibi elektriğin anlamlandırılmasında ve doğasının anlaşılması konusunda büyük bir aracı oldu. Uçurtmasını uçuran bir adamdan daha fazlasından söz edebiliriz. Elektriğin tarihi, sanıldığından daha eskiye dayanıyor. Antik Yunanlılar dönemine ait bir örnek bunu kanıtlıyor. Yaklaşık olarak MÖ 600’de, kehribar üzerine sürtünen bir kürkün yarattığı çekici güç keşfedildi. Günümüzde bunu statik elektrik olarak adlandırıyoruz. 1930’larda ise araştırmacılar ve arkeologların bazı keşifleri, Roma döneminde eski piller olarak adlandırabileceğimiz kapların bulunmasını sağladı. İçinde bakır levhalar bulunan kutuların, Antik Roma bölgelerinde ışık üretme amaçlı kullanıldığına inanılıyor. Bağdat yakınlarında arkeolojik kazılar sonrasında benzer cihazların bulunduğu biliniyor. Persler, erken bir pil formu kullanmış olabilir.

Daha sonra 17. Yüzyıla doğru ilerlediğimizde elektrostatik jeneratör icat edilmişti. Pozitif ve negatif akımlar ayırt edilebiliyordu ve iletken ve yalıtkan kavramlarını doğuran birçok keşif gerçekleştirildi.
Elektriğin Ticari Kullanımı İçin Kronoloji
1.1600’lü yıllarda William Gilbert, bazı maddelerin birbirine sürtüldüğünde uyguladığı kuvveti tanımlamak için Latince electicus sözcüğününü kullanmıştı.
2.Çok değil, bundan birkaç yıl sonra ise Thomas Browne birkaç kitap ile Gilbert’ın çalışmalarına dayanan araştırmalarını tanımlamak için elektrik kelimesini kullanmıştı. 1752’de Benjamin Franklin’in o meşhur deneyini gerçekleştirecekti. Uçurtma, anahtar ve fırtına ile gerçekleştirdiği deneyde kanıtladığı şey ise şimşek ve küçük elektrik kıvılcımlarının aynı şey olduğuydu.
3.Daha sonra günümüzde Voltaj kavramına da adını vermiş olan İtalyan fizikçi Alessandro Volta, belirli kimyasal reaksiyonların elektrik üretebileceğini keşfetmişti. Eski bir elektrik pilini inşa etmesi ise 1800’lü yıllarda gerçekleşti. Sabit bir elektrik akımı üreten voltaik yığınıydı. Sabit bir elektrik yükü yaratan ilk kişi Alessandro Volta idi. Volta’nın çalışmaları arasında ayrıca:
Pozitif yüklü ve negatif yüklü konektörleri birbirine bağlayarak, bunlardan bir elektrik yükü veya voltajı sürerek ilk elektrik iletimini yaratması da yer alıyordu.
4.1981’de Michael Faraday, elektrik akımı üretme sorununu sürekli ve pratik bir şekilde çözen elektrik dinamosunu yaratmıştı. Bu bir ham güç jeneratörü idi. Bu adımla birlikte elektrik teknolojide kullanıma uygun gale geldi. Faraday’ın bu icadı, bir bakır tel bobini içinde hareket ettirilen ve telin içinden akan küçük bir elektrik akımı oluşturan mıknatıs kullanıyordu.
5.1878 yılında Amerikalı Thomas Edison ve İngiliz bilim adamı Joseph Swan, kendi ülkelerinde akkor flamanlı ampulü icat etmişti. Hatta Edison’un ampulü icadı ile alakalı karısıyla ilgili komik bir anekdot bulunuyor ancak buna farklı bir yazımızda yer vereceğiz. Ampul çok daha önce icat edilmişti ancak icat edilen bu akkor ampul, saatlerce ışık imkânı sunuyordu.
6.Swan ve Edison ortak bir şirket kurdular ve 1882’de ilk New York sokak lambalarını aydınlatmak için doğru akım sistemi kullanıldı. (DC)
7.Nikola Tesla’dan söz etmek içi 1900’lü yılları beklemek gerekiyordu. Elektrik sihirbazı olarak bilinen Sırp Amerikalı mühendis ve mucit Tesla, ticari elektriğin doğuşu için oldukça önemli bir katkı sağlamıştı! Bir dönem Edison ile çalışan Tesla, alternatif akıma sahip birçok icat geliştirmişti ve o zamanın devrim niteliğindeki buluşlarını gerçekleştiriyordu. Daha sonra George Westinghouse ile çalışan Tesla, eskiden beraber çalıştığı Edison’a karşıydı.
8.Tesla ve Westinghouse AC (Alternatif Akım) savunurken Edison ise DC (Doğru Akım) savunuyordu. Tesla, Edison için fikirlerinin müthiş olduğuna değiniyordu ancak kullanışsız olduğunu savunuyordu. Yanından bu sebeple ayrılmıştı. Tesla çok fazla fikre sahipti ancak sermaye ve iş bilgisi bulunmuyordu. Sanıyoruz Westinghouse ile ortaklığı bunu ona sağlamıştı.
9.Tesla, DC’nin aşamadığı sorunları AC ile aşabilmeyi başarmıştı. Alternatif akım aynı zamanda elektriğin kablosuz olarak taşınabileceğini de ispatlamıştı. Bu buluş, tüm iletişim sistemleri ve uzay teknolojileri için de faydalı olmuştur.
Tesla’yı öne çıkaran ve onu eşsiz bir mucit kılan bir diğer özelliği ise gerçekten insanlığa hizmet etmek için çabalıyor olmasıydı. Elektriği tüm dünyaya ücretsiz olarak dağıtmak istiyordu ki Edison ve diğerleri ile savaşı da tam bu noktada başlamıştı. Edison ve diğerleri için bu bir sorun teşkil ediyordu çünkü onlar elektrikten para kazanmak istiyordu. Ancak günümüzde bunun mümkün olmadığını görebiliriz. Tesla’nın çalışmalarına Amerikan hükümeti tarafından el konulduğunu biliyoruz. Birçok kaynak bu komple teorileri ile beslenmektedir. Bunların saklandığı veya kaybolduğu ile alakalı birçok bilgiye de rastlayabiliriz ancak kesin bir bilgiye ulaşabilecek miyiz? İşte bu biraz merak konusudur.
10.Tesla’nın kablosuz elektrik sorununun çözümü teoride (Tesla’nın teorilerine göre) bulunmuştur. Gerçek hayatta ise verimsizliği getirdiği için henüz tam bir çözüm kaynağı bulunamamaktadır. Kabloların bu verimliliği kaybetmemek için kullanıldığını biliyoruz. Bu sorunun çözümünü bulan kişinin ise kuşkusuz söz sahibi olacak bir isim olacak.
11.AC’nin DC’den daha iyi bir akım olduğu kabul edildi. Günümüzde çok yaygın olarak kullanıldığını görebiliriz.
Elektriğin bugün olduğu yere gelmesinde ise tek bir isim yerine birçok ismin bir araya geldiğini de görmüş oluyoruz. James Watt, Fransız matematikçi Andre Ampere ve Alman matematikçi –fizikçi- George Ohm gibi isimler diğerleridir. Ohm, Amper ve Watt gibi kavramlara isim veren bilim insanlarıdır.

Dünyada ilk elektrik nereye geldi? Elektriğin dünyada ilk olarak kullanımı Thomas Edison’un yaklaşık 40 saat boyunca yanmadan kullanılabilen bir akkor ampul icat etmesiyle gerçekleşmişti. 1880’de ampuller 1200 saat kullanılabiliyordu. İlk olarak Cleveland ve Ohio’da halka açık sokak aydınlatması için kullanıldı. Bir başka kaynağa göre ise modern hayatta kullanımı için ilk elektrik kullanımının 1880’lerde New York City’de JP Morgan ve birkaç ayrıcalıklı müşterinin evini aydınlatmak için kullanıldığı yönündedir. Thomas Edison’un New York Pearl Street adındaki şirketi, dünyanın ilk merkezi elektrik santrallerinden biriydi ve 5000 ışığa güç sağlayabilecek kapasitedeydi.

30 Eylül 1882’de elektriğin evlerde ilk kullanımı değirmen sahibi olan Henry Rogers’ın Appleton’daki eviyle olmuştu.  1920’lerde Amerika’nın yalnızca %35’inin evlerinde elektrik olduğu biliniyordu.

Alternatif akımın mucidi Nikola Tesla olarak bilinse de Otto Blathy ve William Stanley Jr.’dur. Nikola Tesla’nın alternatif akıma oldukça büyük katkıları olmuştur. Ürettiği alternatif akım ile tüm dünyaya ücretsiz elektrik sunmayı planlıyordu. Teoride alternatif akım ile kablosuz elektriğin olabileceğini savunuyordu. Kablosuz elektrik ile birlikte, evlerinde elektrik olmayan kimsenin kalmayacağını savunuyordu. Ancak dönemin rekabetçi piyasası ve güçleri Tesla’yı kendilerine büyük bir sorun olarak görüyordu. Özellikle bundan ticari bir kazanç elde etmek isteyen dönemin (bknz: Edison) elektrik şirketleri, bunun önünü kapatacak her türlü önlemi alma yönünde hareket ediyorlardı. Günümüzde bu sorun hala çözülemedi ancak çözülür ise büyük bir teknolojik buluş olarak geçeceği ve kesinlikle ücretsiz olmayacağını biliyoruz… Elektriği Kim Buldu yazımızı beğendiyseniz ve bu gibi yazıların devamını istiyor iseniz yorum yazmayı unutmayın!