Bilim Felsefesi Nedir? Temsilcileri ve Örnekleri

Bilimin tikel, nesnel, açık, birikimli ve gözleme dayalı oluşuyla felsefenin tümel, öznel, yığılımlı ve akla dayalı oluşması sizi bu iki kavramın karşıt yönlere uzandığına inandırabilir. Ancak antik dönemde bulunan pek çok felsefeci aynı zamanda döneminin en ünlü bilim adamlarıydı da. Bilim ve felsefe büyük oranda kesişiyor hatta çoğu zaman birbirini tamamlıyordu. İşte bilim felsefesi de bu iki kavramın harmanalarak oluştuğu bir disiplin olmakla beraber bilimin ele aldığı konulara cevap arayan, deney ve gözlemin doğruluğunu tartışan, akıl ve mantığı merkezine alarak aranan cevapların daha kesin ve net olmasını amaçlayan felsefenin alt dallarından biridir. Paradigmalar, çeşitli teoriler, doğrulanabilirlik ve güvenilirlik olguları, tümavarım ve tümdengelim ilkeleri ise bilim felsefesinin en kapsamlı alt başlıklarıdır.

Bilim felsefesinin temelinde yatan en temel amaç, bilimi felsefi yönlerden ele alarak buna uygun cevapların aranması, klasik sorunlara farklı pencelerden bakış fırsatının yaratılması ve bilimsel bilgi türlerinin arasındaki ilişkilerin ortaya çıkarılmasıdır. Bu doğrultuda bilim felsefesinin diğer felsefi alt başlıklardan ayrılan bir farkı da ortaya çıkmaktadır. Bilim felsefesi açıklanabilir, şematize edilebilir ve açık cevaplar bulmak peşindedir. Bilimin henüz açıklayamadığı konuları ele alarak buna uygun çeşitli teorileri değerlendirebilir, bilimin yetersizlikleri sorgulanabilir ya da eksik yönler tartışılabilir. Bilim felsefesinin Newton fiziğine olan güvenin sarsılması ve üstüne Görelilik Teorisinin ortaya atılmasıyla ortaya çıktığı ve geliştiği düşünüldüğünde, bu alt başlıkta bilimin sorgulanabilirliği de epey olağan görünmektedir.

Bilim felsefesi her ne kadar uzun bir geçmişe sahip olsa da, ilk gerçek adımlarını Nedensellik Teorisinden sonra 1960’larda atmaya başlamıştır. Bu dönemlerde ise çeşitli kuramlarla ve özgün çalışmalarla bilim felsefesinin zenginleşmesini sağlayan bazı isimler öne çıkmıştır. Bunlardan bazılarına Thomas Kuhn, Karl Popper, Paul Feyarebend, Rene Descartes, Johannes Kepler, Francise Bacon gibi isimler örnek verilebilir. Thomas Kuhn farklı bilimsel modellerin bir araya getirildiğinde herhangi bir karşılaştırılma yapılamayacağını, Karl Popper bilimin yalnızca bir bilgi biçimi olduğunu, Paul Feyarebend ise bilimsel teknik ve kuramların diğer yöntemlere karşı herhangi bir üstünlük kuramadığını ifade ederek bilim felsefesinin en önemli temsilcilerinden olmuştur.

Bilim felsefesinden sıkça yararlanarak onun üstüne kurulu oluşturulan bazı akım örnekleri bulunmaktadır. Bunlardan biri olan Pozitivizm bilimi tek geçerli bilgi kaynağı ve yöntemi olarak kabul etmektedir. Pozitivizm ile yaklaşık aynı dönemlerde ortaya çıkan Rasyonalizm akımında ise bilginin kaynağının gözlem ve duyuma değil, ancak akla ve mantığa dayalı olabileceği savunulmaktadır. Günümüzde oldukça popüler olan inşacılık ise Kuhn ve Popper tarafından temel oluşturulan bir yaklaşım biçimidir. Bilim felsefesini içerisine alan diğer örnekler ise paradigmalar, kuramlar ve metadoloji olarak kabul edilebilmektedir.