Metafor Nedir? Metafor Örnekleri Neler?

“Hakikat nedir? Seyyar bir metaforlar ordusu” -Nietzsche

Metafor nedir?Gün içerisinde sıklıkla gerçekleştirdiğimiz bu mecazın, yapıldığı kavramın veya anlatılan bir şeyin zihninize kazınmasında etkili bir araç olduğu biliniyor. Karalamalarla doldurulan bu kağıt parçası da bu mecazı size anlatırken kullanılan araç oluyor. Burada bir kağıt parçası olarak bahsedilen şey, metafor nedir sayfamız oluyor. Bir metaforla, metaforu anlatmak kadar kolay bir şey olamaz…

Türkçe ‘de eğterileme anlamı taşıyan metafor , bir şeyi başka bir şey ile benzeterek ve kıyaslayarak anlatmayı sağlar.  Benzer özellikleri dolayısıyla başka kavramlardan yararlanılır. Görsel ve somut ifadeler bu konuda yardımcıdır. Örneğin; kağıt parçasına yazı yazmak ve bu web sayfasına yazı yazmak gibi…

Türk Dil Kurumu sözlüğünde metafor: mecaz.

İsimdir ve Fransızca kökenli métaphore kelimesinden dilimize geçmiştir.

Kavramsal metafor , soyut kavramların somut kavram alanlarıyla ifade edilmesini ve anlaşılır kılmasını sağlayan kurama denilmektedir.

Bir örnekle açıklamak gerekirse: Sen vaktimi israf ediyorsun. Bir kavramsal metafordur.

Bir imge aracılığıyla temsil edilmektedir. Benzerlik noktası bulunan bir şey, bir kişi veya bir kişi görsel aracılığıyla anlaşılır kılınır. Film sektöründe ve reklamcılıkta bunu sıklıkla görürüz.

Bir dönemin en etkili ve bugün bile sevilen filmlerinden olan Memento bunun en büyük örneklerindendir. Filmde uzatılmış bir geriye dönüş söz konusu. (zaman içinde ileri doğru hareketi ifade ediyor.) Siyah ve beyazın etkilerini görüyoruz. (zamanda geriye doğru hareketi görüyoruz.) Siyah ve beyaz kesişme noktasında yavaşça renk değiştiriyor.  Zamanda ileriye doğru hareket de böylece bize görsel bir metafor yardımıyla aktarılıyor. Christopher Nolan bunu Polaroid ile zarif bir şekilde anlatmayı başarıyor.

Kültürel metafor , bir ulustaki çoğu yurttaşın bilişsel veya duygusal olarak özdeşleştiği ve ulusal kültürü ve onun referans çerçevesini derinlemesine tanımlamanın mümkün olduğu, (örneğin Japon bahçesi) ana fenomeni, kurumu veya faaliyetidir.

Her ülkeye aynı olmayan ve her ülkenin kendi içerisinde geçerliliği olan metaforlara kültürel metafor denir. Japonya’da örgüt kavramı aile ile bağdaştırılmıştır.  Ortak değerler üzerine kurulurlar. İnançlar, dil, kurallar ve semboller gibi birçok şey ortak bir paydada buluşmalıdır. Kültür metaforu örgütlerin daha kolay adapte olmalarını da sağlar. Aslında biraz da yönetimsel bir konudur.

Dilbilim, psikolojide yoğun bir kullanıma uğrayan metafor , araştırmaların da açıklığa kavuşmasına ve yön bulmasına yardımcı olmuştur. Psikolojide metafor ise genellikle hastaların kendilerini açmalarını kolaylaştıran ve durumu somutlaştırmak için faydalanılan mecazlardır. Hastalara bir durumu anlatmak için de etkili bir ifade şeklidir.

Örneğin: Çocuklar büyümeye başladığında, çocuklar ve ebeveynler artık bazı kararlar almak durumundadır. Bisikletten yardımcı tekerlerin ne zaman çıkarılması gerektiğine karar vermek bu süreci ifade ediyor olabilir.

Bazen psikolojide uygulanan tekniklerin de metaforik anlatımlarına şahit olabiliriz. “Danışanının çorbasına tükürmek” bunlardan bir tanesidir. Çorba terapi sürecini ifade etmektedir. Danışan çorbayı içmeye devam etse de, artık aynı çorbayı içmez. Danışan terapi sürecinden sonra, (terapist çorbaya tükürdükten sonra) danışanın yaşamı devam eder ancak aynı şekilde olmayacaktır.

Sosyolojide kullanılan metaforlar daha çok yaşamsal, mekan-yer, soyutluk, obje, birleştiricilik ve epistemik gibi alanlarda toplanmıştır.

Sosyoloji öğrencileri arasında yapılan bu metafor uygulamasında, öğrencilerden sosyoloji kavramına yönelik olarak metafor üretmeleri beklenmiştir. Araştırma sonucunda ortaya 76 metafor çıkmıştır.

Örneğin; Yaşamsal kategorisinde Ağaç – Yaşam ile ilişkilendirilirken Dünya – Küre ile eşleştirilmiştir.

Aslında, metafor için felsefenin konusu diyebiliriz. “Felsefik konuşmalar” da bunu üstü kapalı anlatan bir durum olabilir. Özellikle ilkçağ felsefesinde filozofların bundan yararlandığını görebilirsiniz.

Pitagoras, dünya hayatını spor müsabakalarına benzetiyor. Kimilerinin seyirci olduğunu, kimilerinin ise yarışmacı olduğunu söylüyor. Filozofların da bu seyirciler arasında olduğunu belirtiyor.

Platon’un Mağara metaforu (Mağara alegorisi) belki de bunlardan en önemlileridir. Bu alegoriye maddi nesneler yani varlıklar, sadece ideaların gölgeleriyken gerçek olan ise ancak idealar (fikirler) olmaktadır.