Baruch Spinoza Kimdir?

Spinoza kimdir ? 1632 yılında dünyaya gelen Baruch Spinoza , Amsterdam’da doğdu. Portekiz-Yahudi topluluğuna mensup olan bir ailenin oğullarıydı. Çocukken gitmiş olduğu Talmud Torah okulunun parlayan yıldızlarından bir tanesiydi. Entelektüel bir kişiliğe sahip olan Spinoza , yetenekleriyle de mensup olduğu cemaatin dikkatini çekmeyi başarıyordu. Çalışmalarında kat ettiği ilerleme, onu hahamlık için uygun bir aday haline getiriyordu.

Aydınlanma döneminin erken dönem düşünürlerinden olarak görülüyordu. Evren ve kişiler hakkında modern görüşlerini öne sürmekten çekinmiyordu ve bu onun için bir takım olumsuzlukları da beraberinde getirecekti.

Ahit’e yönelik yapmış olduğu eleştiriler, onun ailesi ve Yahudi cemaati tarafından aforoz edilmesine neden olmuştur. Spinoza, yaşadığı yüzyılın felsefesinde rasyonalistlerin bayrağını elinde tutanlardandı. Özellikle Dekart’ın fikirlerinin Spinoza üzerinde etkili olduğunu söylemek, yanlış olmayacaktır.
1656 yılında fikirleri yüzünden “korkunç eylemler” ve “iğrenç sapkınlıklar” ile suçlanıyordu. Tek yaptığı ise felsefeyle ilişkili düşüncelerini ortaya koymaktı. Spinoza’ya göre ruh ölümsüz değildir. Tanrı fikrini reddetmesiyle de bilinmektedir. Dinle ilişkisi de rasyonalist ve dini reddeden düşünceleriyle birlikte kesildi. Hatta bu dönemde Katolik Kilisesi tarafından kitapları yasaklılar listesine alınmıştı. Aynı çağda yaşayan birçok kişi tarafından ise ateist olarak itham edilmiştir. İlginç olan ise eserlerinin hiçbirinde Tanrının varlığını reddetmeyişidir. Pek çok filozof gibi belki de o da bir yanlış anlaşılmanın kurbanı olmuştur. Ateist ve din düşmanı olarak görülmesine karşın eserlerinin temel kaynağı olarak Tanrı sevgisi öne sürülmüştür. Her şeyden öte, Spinoza bilgeliğiyle öne çıkmaktaydı. Ethica ise en büyük eserlerindendir.

Spinoza felsefesi , Tanrı kavramını merkezinde barındırır. Dekart’ın düşüncelerinde etkili olduğu bilinmektedir. Aynı zamanda Panteizm ’in etkileri de net bir şekilde görebilirsiniz. Kartezyen felsefe de bu durumu izler. Tanrı-Doğa düşüncesi de felsefesinin temellerini oluşturan ikili kavramlardandır. Aslında Tanrı kavramı, düşüncelerinin merkezi olarak nitelendirilse de bu aslında karşıtlıkların bir bütünüdür. Dinsel anlamdan ziyade, varoluşu kavranabilir kılmak için kullanılmıştır. Dinsizlik olarak anlaşılan bu düşünce biçimi, Spinoza’nın anlaşılmasını güçleştirmiştir.
Aslında biraz pratik felsefeden de bahsetmek gerekecektir. Çünkü Tanrı Ne İşe Yarar? Sorusunu burada ortaya çıkmaktadır. İşin özüne indiğinizde ise Spinoza ‘nın varlık problemine yöneldiğini görebiliriz. Spinoza’nın ereksel olmayan tek bir doğa görüşü bulunuyordu. Bununla birlikte insandaki üç temel yanılsamayı ortaya koymasını sağlamıştır: bilinç, özgürlük ve tanrıbilimsel yanılsama.

Spinoza monist bir Tanrı-Doğa anlayışını savunuyordu. Tanrı’nın doğa olduğunu ve Doğa’nın da tanrı olduğunu öne sürmüştü. Yani, Panteizm, onun inancını oluşturuyordu.

Spinoza’nın görüşleri ve felsefik düşünceleri ışığında ağırlıklı olarak Panteizm’in savunucusu olduğu gözlemlenir. Spinoza için pek ala Panteist denilebilir.

Tartışmalı konulardan bir tanesi olan bu soru, İbn Tufeyl ‘in Hayy bin Yakzan adlı eseri ile yanıt buluyor.